Parochiebestuurder Bert de Weerd: ‘Kerk is meer dan een gebouw’

CULEMBORG • De mogelijke verkoop van de RK Barbarakerk in Culemborg is pijnlijk, maar ook noodzakelijk.

Begin mei werd bekend gemaakt dat er een voorlopig koopcontract is getekend met de stichting Behoud RK Kerk. Met de nadruk op ‘voorlopig’ , zeggen Anthony Zielhorst (voorzitter van de Culemborgse geloofsgemeenschap) en Bert de Weerd (vice-voorzitter van het parochiebestuur). Toch hebben ze er alle vertrouwen in dat het gaat lukken. De Weerd: “Je kunt het zo zien: Alle stoplichten staan op groen, maar we zijn de kruising nog niet over. Ik schat de kans dat het doorgaat echter op 80 procent.”

Te groot
De Weerd: “We zijn eigenlijk al zo’n 20 jaar bezig om te kijken wat we met dit gebouw zouden willen en zouden moeten. Ondanks dat er het laatste jaar weer nieuw en veelbelovend leven in de geloofsgemeenschap gekomen is, komen de tijden dat er elke zondag honderden parochianen de vieringen bijwonen niet terug. De kerk is simpelweg te groot voor een te kleine groep kerkgangers. We hebben te maken achterstallig onderhoud en met een gebouw dat qua energie heel veel kost. De kosten van renovatie schatten we op zo’n 2 tot 3 miljoen euro. Dat geld hebben we simpel gezegd niet.”

Pijn
Natuurlijk doet het heel veel pijn dat de kerk nu moet worden verkocht, zegt Anthony Zielhorst. “Hier liggen immers mijn roots. M’n ouders en schoonouders waren zeer fanatiek betrokken bij deze kerk. Mijn vader zat jarenlang in het kerkkoor en m’n schoonvader is veertig jaar koster geweest. Ik voel natuurlijk hetzelfde als wat veel autochtone Culemborgers voelen: er wordt iets uit je eigen persoon weggesneden. Dat zit heel diep. Omdat belangrijke momenten in je leven zich hier in deze kerk hebben afgespeeld: begrafenissen van familieleden, de doop van je kinderen, je eigen huwelijk. Bovendien ben ik hier jarenlang organist en later dirigent geweest.”

Nieuw leven
Zielhorst is sinds vorig jaar februari de voorzitter van de geloofsgemeenschap van de RK Barbarakerk. Hij is de grote regelaar bij alle ‘stoffelijke’ en organisatorische kerkaangelegenheden. “Het nieuwe lokale kerkbestuur heeft voor nieuw leven in de geloofsgemeenschap gezorgd”, zegt Bert de Weerd. “We hebben een aantal jaren geen lokaal bestuur gehad. Dan zie je daar ook de gevolgen ook van. Er zijn verschillende mensen die activiteiten verrichten in de kerk, maar die activiteiten worden niet meer gecoördineerd. Dan verbrokkelt het allemaal een beetje. Je ziet dat er nu weer een nieuw begin is gemaakt in katholiek Culemborg met het geloof. Dat is natuurlijk waar we het voor doen.” Deze positieve ontwikkeling relativeert de droefenis over de noodzakelijke verkoop van het kerkgebouw. “Een gebouw is maar een gebouw en daar kun je aan gehecht zijn. Geloof wordt niet bepaald door een gebouw, geloof gaat dieper.”

Beeldbepalend
Bert de Weerd is blij dat de kerk behouden blijft voor de Culemborgse gemeenschap. “De kerk is letterlijk beeldbepalend. Als je de binnenstad nadert zie je de toren boven de daken uitsteken. De gemeente heeft er alle belang bij dat er op een goede manier met dit gebouw wordt omgesprongen. Het ligt op een cruciale plek aan de Markt.” In samenspraak met de gemeente is vorig jaar gekozen voor een marktconsultatie. Partijen, waaronder projectontwikkelaars, werden uitgenodigd om hun creatieve ideeën in te leveren. “Wij vonden het idee van stichting Behoud RK Kerk het meest aansprekend. We zijn nu in het stadium dat we het bod verder aan het uitwerken zijn.”

Open voor publiek
Belangrijk uitgangspunt voor gemeente en parochiebestuur is dat de kerk open blijft voor het publiek. En dat het gebouw niet zal worden opgesplitst in appartementen. “De twee grote gebrandschilderde roostvensters in de lengte-as moeten zichtbaar blijven. Die zijn beeldbepalend, samen met de ramen in de zijbeuken die de Werken van Barmbartigheid verbeelden”, zegt Zielhorst. “Op een zonnige dag straalt het licht door de ramen. Het straalt warmte uit. Dit moet intact blijven, want daarmee houd je het karakter van het gebouw overeind.” 

Miljoeneninvestering
De nieuwe eigenaren zijn bereid om miljoenen euro’s te investeren in het kerkgebouw. Om dat financieel rond te krijgen is men momenteel met de gemeente in onderhandeling over het eventueel bouwen van zorgwoningen pal achter de ruimte, op de plek waar nu de sacristie en een fietsenstalling staan.

Bibliotheek
De Stichting Behoud RK Kerk wil de kerkruimte dolgraag verhuren aan de bibliotheek, die momenteel nog is gevestigd in het Elisabeth Weeshuismuseum. Zielhorst: “Volgens initiatiefnemer Pim van Veen moet de kerk een ‘Palace for the People’ worden. Alle partijen beamen dat het een prachtige oplossing zou zijn voor de stad. Het wordt een voor alle Culemborgers toegankelijk gebouw, waarin het goed toeven is. Waarin je kennis kunt vergaren en waarin je elkaar kunt ontmoeten en kennis kunt delen.”

‘Kathedralen van kennis en verhalen’
Vorige week maakte staatssecretaris Gunay Uslu bekend dat ze volgend jaar miljoenen euro’s extra wil uittrekken voor de bibliotheken. De Weerd: “Ze noemt bibliotheken ‘kathedralen van kennis en verhalen’. Dat past helemaal bij de Barbarakerk. Temeer omdat het ontwerp van deze kerk is gebaseerd op de Franse Cathédrale Notre-Dame de Laon.” Er zijn momenteel in Nederland prachtige voorbeelden waar een voormalig kerkgebouw wordt gebruikt door de bibliotheek. Met allerlei functies erbij. “Dat is heel smaakvol en succesvol gedaan.”

Deelgebruiker
Het parochiebestuur heeft van de toekomstige eigenaar de verzekering gekregen dat de kerkelijke gemeenschap een deel van het gebouw -ook nadat de bibliotheek erin gevestigd is- kan blijven gebruiken voor bijeenkomsten. De Weerd: “Niet om te vieren, maar wel voor allerlei andere bijeenkomsten. Bijvoorbeeld overleggen of inspiratiemomenten. De bibliotheek wordt dan de hoofdgebruiker, maar wij zijn dan deelgebruiker.”  

Zielhorst: “Het gebouw blijft inspireren, ook als het niet meer van ons zou zijn. We gaan weg, maar we komen er op een andere manier ook weer in terug.”

Dick Aanen