Mantelzorg zonder jezelf te verliezen: hoe doe je dat?

CULEMBORG • Iedereen kan vroeg of laat een keer de rol van mantelzorger krijgen. En vaak overvalt je dat, ben je daar niet op voorbereid en kan je jezelf in die zorg verliezen. 

Dat gold ook voor Richard Koekoek. In 2013 is hij in de zorg gerold voor zijn moeder. “En dat terwijl ik al een ruim gevuld leven had. Daar kwam de zorg dan ineens bij. Ik was daar niet op voorbereid.” Via workshops deelt hij nu zijn ervaring en inzichten met mantelzorgers.

De kans is groot dat jij een keer met mantelzorg te maken krijgt. Het aantal ouderen groeit en de druk op mantelzorg in Nederland neemt toe. Het aantal mensen in de zorg neemt af; 10% van de mensen in de zorg is nu al overbelast. Zorg is niet meer alleen een verantwoordelijkheid van de overheid. Zo vindt ook Richard Koekoek, mantelzorger en trainer/coach. Binnenkort verzorgt hij een gratis workshop voor mantelzorgers in Culemborg.

Gedeelde verantwoordelijkheid
Richard stelt: ”We leven nu in een ik-tijd, waarin we zelfontplooiing heel belangrijk vinden. ’Zorg’ is een verantwoordelijkheid van de overheid geworden. We besteden wel tijd en geld om in de tuin voor onszelf een tuinhuisje te bouwen, maar zorgen voor hulpbehoevenden is niet vanzelfsprekend; dat moet de overheid doen. Die moeten zorgen voor thuishulp, een traplift, een verbouwing van de douche, enzovoorts.”
Richard vindt dat we moeten leren meer voor elkaar te zorgen. “Wij zijn weliswaar individuen en met zoeken naar je uniciteit is niks mis, maar we zijn ook sociale wezens. Als we kwetsbaar zijn willen we ergens bij horen, willen we saamhorigheid en verbinding ervaren. Zonder meer zorg en verantwoordelijkheid voor elkaar zijn de huidige voorzieningen en manier van samenleven in Nederland niet houdbaar.”

Niet voorbereid
Mantelzorger kun je ineens worden. Daar heb je niet voor geleerd; je weet niet altijd wat het inhoudt en wat het met je doet. Zo overkwam het ook Richard. In 2013 is hij in de zorg gerold voor zijn moeder. ”En dat terwijl ik al een ruim gevuld leven had. Daar kwam de zorg dan ineens bij. Ik was daar niet op voorbereid. Wat ik deed? Direct schieten in het regelen en organiseren.” Pas nadat zijn moeder in een zorglocatie ging wonen heeft Richard zich kunnen afvragen hoe het eigenlijk voor hem was. ”Ik realiseerde me dat ik geen afscheid had genomen van de persoon die ze voor mij was. En dat ik ook weinig tijd voor mijn eigen gevoelens had genomen. Ik vroeg me toen af hoe dat zou zijn voor andere mensen die er ook ineens inrollen.”

Een geliefde kwijtraken
”Ik ontdekte dat het zorgen zelf vaak niet het zwaarste is, maar de rouw”, aldus Richard. “Dat je overvallen wordt door de situatie. Dat je een geliefde kwijt aan het raken bent. Dat je geen tijd hebt (neemt) voor jezelf.” Mantelzorg kan een 24x7 belasting worden. Voor bijvoorbeeld een demente vader is continu aandacht nodig; die kan je vaak niet alleen laten. Maar ook als een dierbare wordt ontslagen uit het ziekenhuis ben je, onvoorbereid, in één keer 24x7 mantelzorger. “Dan wordt tegen je gezegd dat jij de zorg thuis mag overnemen. Zwaai, zwaai. Succes ermee. Dat geeft een belasting die makkelijk een “overbelasting” kan worden.”

Regelen en dingen doen
”Ik merk ook”, zegt Richard, ”dat mantelzorgers heel druk zijn met regelen en dingen doen. Ze proberen de zorgsituatie op te lossen. Maar dementie of een lichamelijke of geestelijke beperking is niet op te lossen. Er zijn geen pilletjes die de situatie weer normaal maken. Als mantelzorger moet je accepteren dat het er is.”
Velen vinden dat ze tekortschieten, dat ze het niet goed doen. Ook daar heeft Richard nog een tip voor. “Die emotie is zinloos; zet je vast. Ook dat moet je leren accepteren, dat je niet tekortschiet maar slechts beperkt kunt helpen.
Mantelzorg heeft ook hele mooie kanten. Je staat heel dicht bij een naaste, deelt veel mooie momenten. Helpen geeft een goed gevoel, maakt dat je ergens bij hoort. Maar voorwaarde is wel”, zegt Richard, ”dat je jezelf niet verliest in zorgtaken en ook goed voor jezelf zorgt.’

Workshop
Richard is trainer/coach van beroep op het vlak van persoonlijke ontwikkeling, balans werk-privé, omgaan met stress, enzovoorts. Hij geeft nu workshops voor mantelzorgers. Centraal hierin staat de mantelzorger als persoon en haar/zijn veerkracht en welzijn. “Ik houd ze een spiegel voor, zodat ze zichzelf weer kunnen herkennen. Laat ze zien wat het met je doet als je de verbinding met jezelf kwijt bent. Als mensen zelf veerkrachtig zijn, goed in hun vel zitten, dan kunnen ze een rol als mantelzorger ook makkelijker aan. Zonder zichzelf daarin te verliezen.”

Handvatten
“Mantelzorgers doen vaak dingen waar ze niet voor gekozen hebben. Ze strijden tegen die gevoelens. Ik geef ze handvatten daarmee om te gaan. Ook geven veel mantelzorgers aan wat er allemaal niet meer kan. Ik help ze zoeken naar wat wel kan. Hoe klein soms ook.
Ik probeer ze duidelijk te maken dat mantelzorg mooi is, maar ook zwaar en belastend kan zijn. Dat ze soms gewoon de handen in de lucht mogen gooien in plaats van krampachtig naar oplossingen te zoeken. Ik laat ze ervaren hoe ze voldoening uit het mantelzorgen kunnen halen.”

Zorg je voor iemand en ben je benieuwd hoe je ook voor jezelf kunt zorgen? Richard Koekoek geeft op 24 november een workshop aan mantelzorgers in Culemborg. ElkWelzijn biedt deze gratis aan. Bekijk meer info en meld je aan: www.elkwelzijn.nl/activiteiten

Tekst: Frans de Bruijn