• Kerkrentmeesters Arjen Smits en Henk van Dijk.
• Kerkrentmeesters Arjen Smits en Henk van Dijk. Foto: Dick Aanen

Hartenkreet voor behoud Culemborgse Barbarakerk

Algemeen 1.841 keer gelezen

CULEMBORG • De protestantse gemeente ziet zich genoodzaakt de Grote of Barbarakerk over te dragen aan een nog op te richten stichting, die voor het onderhoud en de exploitatie van het kerkgebouw gaat zorgen.

Aan de gemeente Culemborg wordt een jaarlijkse financiële bijdrage gevraagd om de stichting een voldoende financiële basis te geven. Donderdag wordt in de raadscommissie gesproken over een collegevoorstel om jaarlijks een bedrag van 35.000 euro te verstrekken aan de stichting. De protestantse gemeente blijft gebruik maken van het gebouw, en wel op huurbasis.

Om het kerkgebouw in stand te houden en te gebruiken is jaarlijks een bedrag van 175.000 euro nodig. Naast de bijdrage van de gemeente krijgt de stichting inkomsten uit verhuur en van het Rijk; ook is aan de Stichting Elisabeth Weeshuis een bijdrage gevraagd. 

“Met deze bijdragen is de stichting goed in staat om het kerkgebouw te onderhouden en te exploiteren”,  zeggen Arjen Smits en Henk van Dijk, kerkrentmeesters van de protestantse gemeente. ”Het alternatief is dat de kerk aan een projectontwikkelaar moet worden verkocht of dat verval dreigt. Onwenselijke scenario’s. Daarom hebben we al in 2018 bij de gemeente aan de bel getrokken om samen te zoeken naar een oplossing voor het behoud van de Barbarakerk.”

Kerkenvisie
Gezien het grote belang van de Barbarakerk voor de stad heeft het gemeentebestuur toegezegd graag te willen meewerken, maar wel op basis van een kerkenvisie. Die kerkenvisie is in het voorjaar 2021 vastgesteld door de raad. In de kerkenvisie heeft de gemeente aangegeven hoe ze wil handelen als de eigenaar van een monumentale kerk aanklopt met het verzoek om hulp.

Voor de Grote of Barbarakerk aan de Grote Kerkstraat, achter de Markt, zoekt de gemeente met de huidige kerkeigenaar naar een oplossing om dit gebouw voor stad en inwoners beschikbaar te laten blijven als grootste ruimte voor religieus, cultureel en maatschappelijk gebruik. 

Hiermee kan dit historische gebouw behouden blijven in oude glorie. Niet alleen de protestantse Barbarakerk verkeert financieel in zwaar weer, datzelfde geldt voor de Rooms-Katholieke Barbarakerk, gelegen aan de Markt. Voor dit veel jongere kerkgebouw wordt onderzocht of verkoop aan een projectontwikkelaar mogelijk is.

Teruglopend aantal kerkleden
De protestantse gemeente heeft de kerk in 1801 van de gemeente Culemborg in eigendom gekregen. Ruim 200 jaar heeft de kerkeigenaar de instandhouding van het gebouw voor zijn rekening genomen. Dat lukt nu niet meer. Door het teruglopend aantal kerkleden is er te weinig geld om het kerkgebouw nog te onderhouden. Het Rijk draagt jaarlijks voor 60% bij aan het jaarlijkse onderhoud.

De rest wordt nu nog betaald door de protestantse gemeente. Smits: “Dit jaar moeten we opnieuw de garantie afgeven dat we dat bedrag ook de komende zes jaar kunnen ophoesten. Maar dat lukt ons niet. Door het teruglopende aantal leden is er te weinig geld om het gebouw te onderhouden.”

De Protestantse gemeente zit krap bij kas en heeft de afgelopen jaren al flink moeten bezuinigen. Enkele jaren geleden had deze gemeente nog twee predikanten, nu is dat er nog maar één. De koster was voorheen een betaalde kracht. Deze functie wordt nu vervuld door vrijwilligers. Ook werd de ruime pastorie verruild voor een bescheidener en goedkoper pand.

Het plan is om het monumentale kerkgebouw tegen een symbolisch bedrag over te dragen aan de nog op te richten stichting Grote Barbara. Dat gebeurt op basis van een erfpachtconstructie, waarbij de protestantse gemeente nog wel eigenaar blijft van de grond. De stichting Grote Barbara is onafhankelijk. In het stichtingsbestuur zitten dus geen leden namens de kerk of de gemeente. 

Vertrouwen
Smits en Van Dijk vertrouwen er op dat de gemeenteraad het collegevoorstel steunt en de jaarlijkse bijdrage van 35.000 euro veiligstelt. Van Dijk: “Een jaarlijkse financiële bijdrage van een gemeente voor het behoud van een monumentaal kerkgebouw komt in Nederland steeds meer voor. De ervaring leert dat bij te laat ingrijpen een kerk in verval raakt, waardoor dan grootschalige restauratie nodig is.

Dat kost volgens Van Dijk dan vaak vele tonnen tot miljoenen. “Zo’n kostbare restauratie kan worden voorkomen als het kerkgebouw dat nu in goede staat is ook in goed staat gehouden wordt. De jaarlijkse bijdrage van de gemeente staat in geen verhouding tot de kosten die de gemeente kwijt zou zijn bij een restauratie of het inhalen van achterstallig groot onderhoud.”


Smits: “Voor alle duidelijkheid: de gemeentelijke bijdrage is geen geld aan een geloofsgemeenschap, maar een erfgoedsubsidie ten behoeve van het behoud en toegankelijk houden van een monumentaal kerkgebouw voor stad en samenleving.”

Bruidsschat
De op te richten stichting die eigenaar wordt van de Grote of Barbarakerk krijgt van de protestantse gemeente in Culemborg een bruidsschat mee van enkele tonnen.

Het overige deel kan als cofinanciering worden ingezet die nodig is om externe subsidies te kunnen verkrijgen  voor de noodzakelijke aanpassingen van het gebouw. “Mede op basis van ervaringen elders verwachten we dat hiervoor ook een substantieel bedrag uit fondsen, subsidies en sponsoring kan worden verkregen”, zegt Van Dijk.

Investering
Adviesbureau KAAder Kerkadvies, dat door gemeente en kerkelijke gemeente is ingehuurd voor advies, schat dat er in de eerste jaren in totaal zo’n 600.000 euro moet worden geïnvesteerd in verbetering van interieur en inrichting van de kerk.

Grote kostenposten zijn het aanbrengen van voldoende en kwalitatief goed sanitair en goede keukenfaciliteiten, een flexibel podium, verlichting en verbetering van het binnenklimaat. 

Minder urgent, maar op termijn ook een noodzakelijke investering is isolatie van het kolossale kerkgebouw en verder de aanschaf van flexibel te gebruiken meubilair.

Vrijwilligers
De stichting kan in de aanvangsjaren wel gebruik maken van de inzet van de huidige vrijwilligers van de protestantse gemeente.
“Zo gaat er geen kennis en ervaring verloren en kunnen de eerste jaren qua kennis en menskracht soepel verlopen”, zegt Van Dijk.

“Hiermee krijgt deze onafhankelijke stichting een ‘warme start’.” De protestantse gemeente wordt één van de huurders van het gebouw. Het stadsbestuur en de protestantse gemeente in Culemborg hebben al eerder de wens uitgesproken dat de Grote of Barbarakerk als cultuurhistorisch meest waardevolle monumentale kerkgebouw behouden blijft voor de stad en meer nog dan nu multifunctioneel gebruikt wordt: cultureel, religieus en maatschappelijk voor samenkomsten, ontmoetingen, vieringen, concerten, voorstellingen en exposities. Door de stichting op deze manier in te richten wordt deze wens van de gemeente mogelijk gemaakt.”

De grootste kerk van de regio
De Grote of Barbarakerk is het oudste monumentale gebouw van Culemborg. De andere monumentale kerkgebouwen dateren uit de 19e eeuw, zoals bijvoorbeeld de Rooms Katholieke Barbarakerk aan de Markt en de Oud Katholieke schuilkerk aan de Varkensmarkt.

Rond 1200 stond op de huidige plaats van de Grote of Barbarakerk al een kapel. Begin veertiende eeuw moet deze al een tamelijk grote omvang hebben gehad en tot bedehuis van de Culemborgse bevolking hebben gediend. Sinds 1421 wordt gesproken over de Barbarakerk, vernoemd naar de beschermheilige van de stad. Vanaf die tijd is de kerkruimte regelmatig vergroot.

Aan het begin van de 16e eeuw had de kerk het uiterlijk van een echte gotische kruisbasiliek met een hoog middenschip, wat lagere zijbeuken, vrij ondiepe transepten, een koor met omgang, een sacristie in de noordoosthoek en een toren met drie geledingen en een spits. 

Met aanzienlijke financiële bijdragen van vrouwe Elisabeth werd de kerk in 1515 aanzienlijk vergroot. In 1654 ging de kerk in vlammen op, maar binnen mum van tijd werd de kerk weer opgebouwd. Rond 1725 kreeg de kerk een tongewelf, vooral vanwege het orgel dat zes jaar eerder in de kerk was geplaatst. “Dat heeft er voor gezorgd dat de kerk nog steeds een prachtige akoestiek heeft”, zegt kerkrentmeester Arjen Smits. “De kerk is daardoor voor de hele regio de grootste en best klinkende concertzaal.”

Dick Aanen

Dick Aanen

Redacteur van Het Kontakt-Culemborgse Courant (+ HK-West Betuwe en HK-Tiel)

Stuur jouw foto
Mail de redactie
Meld een correctie

Download onze app

Heb jij de app van Het Kontakt al?

Al het nieuws uit jouw regio
Direct op de hoogte
Gratis downloaden

Afbeelding
1.865 pakken koffie voor de Voedselbank Rivierenland Nieuws 10 uur geleden
• Lynn Kools heeft onlangs haar nieuwe single 'Warmth' uitgebracht.
Lynn Kools: 'Ziggo Dome is mijn grote droom' Nieuws 27 mrt, 15:00
• De nieuwe Golf kon je kopen bij autobedrijf van Zanten in Geldermalsen.
Populaire gezinswagen: 50 jaar Volkswagen Golf Nieuws 27 mrt, 12:00
Afbeelding
Elf jonge mediatoren op de Koningin Julianaschool Nieuws 27 mrt, 10:00
• De uitvalsbasis van de Dierenambulance in Culemborg.
Dierenambulance voert gedragscode in na ongewenst gedrag op de werkvloer, (voormalig) vrijwilligers teleurgesteld Nieuws 27 mrt, 09:10
Druk bezig met de onderschildering.
Vernieuwing van muurschildering aan de Westersingel Nieuws 26 mrt, 15:00
• Sandra Wormgoor (l), Maria van Vlerken en Miranda van der Klaauw (r).
Wereld komt samen in het Talencafé van Culemborg Nieuws 26 mrt, 12:00
Afbeelding
CREATURE: jonge mensen lopen voor het klimaat, in navolging van Franciscus van Assisi Nieuws 26 mrt, 10:39